Interview met Leticia: "Ik ga ervan uit dat het een financiële plus zal betekenen"

Bij Handicap en Arbeid onderstrepen we dat werken een recht is. Iedereen moet de kans krijgen om te kunnen werken of je nu een handicap hebt of niet. Werk zorgt voor een inkomen, meer sociale contacten en een volwaardige deelname aan de samenleving. (zie kader 1) Ook Leticia Larangé (39) zette in januari 2023 de stap naar regulier en betaald werk. Ze is vandaag halftijds aan de slag als kennismedewerker voor vzw Symfoon, het Vlaams blinden- en slechtziendenplatform. Leticia heeft een visuele beperking waardoor ze haar inkomen combineert met een uitkering en tegemoetkomingen. Welke invloed haar uitkering op haar inkomen heeft, weet zij nog niet precies. Door te gaan werken springt ze wat in het onzekere, maar dit verhindert haar niet om haar ervaring en expertise professioneel te delen met de wereld.

Vandaag zit je in het reguliere arbeidscircuit en werk je zoals mensen zonder beperking dat doen. Hoe heb je deze job gevonden?

“Het is niet de eerste job die ik doe, maar wel de eerste ‘volwaardig betaalde’. Ik werk nu 15 uur per week in loondienst bij Symfoon. Daarvoor draaide ik al een maandje mee in een andere organisatie, maar de job maakte me niet gelukkig. Ik bleef er nadien als vrijwilliger aan de slag en was niet bewust op zoek naar betaald werk, omdat ik zoals veel mensen met een handicap in het systeem van de FOD Sociale Zekerheid zit en een uitkering krijg. Mijn man heeft ook een visuele beperking, hij is net als ik actief als vrijwilliger. De switch naar betaald werk betekende een soort nieuwe rolverdeling thuis en ik was er bij de start niet zeker van dat het voor ons financieel voordeliger zou uitkomen.”

En uiteraard ga je werken om er financieel beter van te worden…

“Dat klopt, al moet je je er volgens mij in de eerste plaats goed bij voelen. Toen de vacature bij Symfoon verscheen, heb ik even getwijfeld. De ervaring bij die andere organisatie lag nog niet zo lang achter me, mijn zelfvertrouwen had een deuk gekregen. Na wat nadenken en overleg met vrienden heb ik mijn CV toch opgestuurd, zonder al te hoge verwachtingen. Als ik de job te pakken kreeg, ging ik ervan uit dat het een financiële plus voor ons zou betekenen. Met de uitkering die ik had, zat ik al op veilig terrein.” (zie kader 2)

"Het voelt als de juiste keuze"

Heb je nu een groter budget, in combinatie met je uitkering? Is betaald werk voordeliger?

“Dat moeten we nog even afwachten omdat ik dus nog niet zo heel lang werk (lacht). Mijn uitkering wordt door dat inkomen herbekeken, binnenkort weten we meer. Ik toetste al een en ander af met iemand die thuis is in de materie en ik ga ervan uit dat  deze keuze voordelig is voor mij en mijn man. Anders was ik er niet aan begonnen. (zie kader 3) Mijn partner maakt de keuze voor betaald werk trouwens bewust niet. Hij is een paar jaar ouder dan ik en hij ziet de sprong naar de arbeidsmarkt niet meer zitten. Er komt stress bij kijken, daar past hij voor. Voor mij voelt het nu wel als de juiste keuze.”

Wat betekent het om met een visuele beperking te werken? Heeft jouw werkgever aanpassingen op de werkvloer gedaan?

“Het meeste werk doe ik met de laptop. Aan mijn coördinator heb ik een groot extern scherm gevraagd, omdat een laptopscherm te klein is om vlot te kunnen werken. Grote letters kan ik makkelijker aflezen. Een specifiek uitleesprogramma met spraaksoftware heb ik niet, ik maak wel gebruik van een gratis alternatief. Da’s handig als ik langere teksten moet lezen en uitpluizen. Meer aanpassingen zijn niet nodig.”

‘Je moet je er goed bij voelen’, zeg je over betaald werk. Geeft de job bij Symfoon je dat gevoel, dat je volwaardig deel uitmaakt van het arbeidscircuit?

“Zeker. De grote troef is dat ik aan de slag ben in een organisatie die werkt rond inclusie en mensen. Symfoon onderstreept dat wij naar buiten mogen komen met onze beperking en mee kunnen bouwen aan een inclusieve samenleving. Het is een heel klein team, we zijn met vier, maar het is een topteam om mee te werken. Ik heb vaste werkdagen met flexibele uren, er kan met werktijden geschoven worden en alles is bespreekbaar. Als ik zaken aankaart en vragen stel, weet ik dat er ruimte en begrip voor is. Ik voel me emotioneel goed op die plek. Dat maakt dat ik mijn ‘accident de parcours’ uit de vorige job, vlot achter me kan laten.”

20 minuten op trein, 5 minuten op de tram

Symfoon zit in Gent, jij woont in Brugge. Hoe verlopen de woon-werkverplaatsingen?

“Ik werk 15 uur per week, dat zijn twee volle dagen. Met de trein sta ik in twintig minuten in Gent en dan moet ik nog vijf minuten de tram op. Dat valt zeer goed mee. Het gaat bovendien om een duobaan die ik samen met mijn collega Brenda opneem, met haar kan ik alles aftoetsen. Er wordt verwacht dat we zoveel mogelijk op kantoor zijn en af en toe gaan we zelfs de baan op. Maar als we door omstandigheden liever thuis werken, is dat geen enkel probleem. We krijgen veel vrijheid. Zelf vind ik het in elk geval belangrijk om geregeld op kantoor te zijn. Het sociaal contact geeft een boost, ik kan er met de collega’s snel van gedachten wisselen.”

Je klinkt bijzonder enthousiast. Wacht je niet een béétje met een bang hart af, wat de herberekening volgend jaar voor jouw uitkering zal opleveren?

“Ach, ik zit er eigenlijk niet mee in. We hebben ons goed geïnformeerd, het zou me verbazen dat dit nadelig uitdraait. Ik ben me er ook van bewust dat je niet van twee walletjes kunt eten. Het is normaal dat, wanneer er een stuk inkomen bijkomt, je uitkering van sociale zekerheid zakt. De nieuwe balans zou in ons geval positief moeten zijn en het gezamenlijk inkomen thuis alvast niet doen zakken. Er komt een eindejaarspremie bij, er komt vakantiegeld bij. Los daarvan is de emotionele band met de collega’s voor mij een immense opsteker.”

Als student koos jij voor een opleiding sociaal-cultureel werk. Wist je toen al: ik ga de arbeidsmarkt op, koste wat het kost?

“In het begin niet. Ik solliciteerde na mijn studies wel, maar kreeg de job niet te pakken. Wat later leerde ik mijn man kennen en ben ik heel bewust in het vrijwilligerscircuit gestapt. Daar heb ik nooit spijt van gehad, het is ook nu nog een deel van mijn leven. Ik zou niet willen dat de betaalde job al de rest opslokt. Betaald werk is voor mij een stukje van de taart, niet mijn hele leven. Ik ben blij met de huidige regeling, waardoor ik mijn energie kan verdelen over de dingen die ik graag doe.”

Welk advies zou je geven aan iemand met een handicap die nog geen betaalde job hebben of twijfelen om eraan te beginnen?

“Mij zul je nooit horen zeggen: ga aan de slag. Het is een afweging die iedereen voor zichzelf moet maken. Elke situatie verschilt, ook niet iedere persoon met een handicap heeft dezelfde professionele verwachtingen. Werken mag geen verplichting worden voor onze doelgroep, of een soort manier om ons te gaan bewijzen in de samenleving. ‘Kijk, ik kan dat ook’: dat is een attitude waarmee je het niet volhoudt. Je moet als persoon met een handicap werken omdat je het absoluut zelf wil, niet omdat de maatschappij het verwacht. Ik word blij van mijn job, daar draait het om. En dat geluk straalt af op andere mensen.”

"Het sociaal stelsel in België behoort tot de top"

Worden mensen met een handicap überhaupt genoeg gemotiveerd om naar een betaalde job te zoeken?

“Ik denk dat het stukken beter kan en dat dat financiële luik te vaak afschrikt. Niemand wil zijn budget zien dalen door te werken. Ik ben nu deeltijds aan de slag en dat is behapbaar voor mij. Maar wat als je een visuele beperking hebt, een gezin én je wil voltijds aan de slag? Hoe pak je dat aan? Niet iedereen kan zo’n traject bolwerken, zelfs al is de intentie er. Daarnaast moet de klemtoon op de arbeidsmarkt volgens mij veel meer gelegd worden op mensen belonen dan ze straffen. Nu hoor je vaak over de profiteurs die eruit moeten, of onterechte uitkeringen die afgenomen worden. Zoals je een hond bestraft als die iets stouts heeft gedaan. Echt, daar moeten we vanaf... Mensen motiveren, de goeie zaken beklemtonen: zo creëer je een inclusieve en warme arbeidsmarkt. Pas op: ik ben lovend over ons sociaal stelsel, we behoren met België tot de top. Er bestaat zorgverlof, ouderschapsverlof, noem maar op. Maar de uitkering moet niet als stok achter de deur gelden, of als ‘sanctie’ wanneer mensen met een beperking actief aan de slag willen. Daar is echt nog werk aan de winkel.”

Even de kaart van de werkgevers trekken: weten zij voldoende wat de tewerkstelling van personen met een handicap aan mogelijkheden biedt?

“Neen, dat weten ze vaak niet. De VOP-premie (zie kader 4) is bijvoorbeeld een ruggensteun voor wie mensen met een handicap correct tewerkstelt. Zelf heb ik voor mijn job dan weer begeleiding gekregen van Anyworx, om goed te kunnen starten. Dankzij zulke maatregelen is er heus veel mogelijk, maar werkgevers en werknemers zijn er niet altijd van op de hoogte.”

Misschien moeten we met z’n allen nog meer van het hokjesdenken af. Weg met de idee dat het ‘gedoe’ is, mensen met een beperking op de arbeidsmarkt.

“Gelukkig redeneert niet elke werkgever zo, maar er leven inderdaad nog veel vooroordelen. De sollicitatiebrief van een persoon met een handicap zal op heel wat plaatsen niet grondig bekeken of opzijgelegd worden. We krijgen niet systematisch dezelfde kansen als wie geen handicap heeft i en de overheid mag onze competenties absoluut nog meer in de verf zetten. Duidelijk maken wat we wél kunnen, in plaats van wat we niet kunnen. En asjeblieft, kunnen we als samenleving ook eens naar de persoon achter het diploma beginnen kijken? Ik heb het mijne niet behaald door lief in de ogen van een docent te zitten kijken. Ik heb gestudeerd en keihard punten verzameld. Ik heb een stage afgelegd. Ik heb veel meer te bieden dan wat er op dat velletje papier staat. Met een glimlach zeggen mijn man en ik soms dat de wereld zich graag ‘blindstaart’ op die zaken. Het werkt zoveel beter met een open vizier, daar ben ik rotsvast van overtuigd.”