Inclusieve architectuur: hoe "universal design" het verschil kan maken

Architecte Wendy Hoeven specialiseerde zich in universal design. En geeft aan hoe aanpassingen in de praktijk het verschil kunnen maken voor iedereen.

Een plek waar iedereen zich welkom voelt

“Je kunt een gebouw zo inrichten dat het voor iedereen toegankelijk is. Het vergt wat vakkennis maar het is vooral een reflex die we ons eigen moeten maken. Veel houdt het allemaal niet in en veel hoeft het ook niet te kosten.” Wendy Hoeven is met haar bedrijf Inclure architect van particuliere woningen voor mensen met een beperking, maar de logica van haar benadering verdient ook zijn plaats op de werkvloer. “Het zegt toch iets over een bedrijf wanneer het zo is ingericht dat iedereen zich er welkom voelt.”

Al tijdens haar studies had Wendy Hoeven een zwak voor universal design of het inrichten van ruimtes en gebouwen op een manier dat iedereen zich er gemakkelijk in kan bewegen. “We waren met 3 van de 100 studenten die dit keuzevak volgden. De interesse is nooit erg groot geweest”, zegt ze. Het valt haar op dat we het in België ook niet zo nauw nemen met voorschriften en regels voor algemene toegankelijkheid. “Het staat wel in de wet geschreven, maar als in werkelijkheid een drempel wat te hoog uitvalt, knijpt men toch al eens gauw een oogje dicht. De algemene kennis over universal design beperkt zich trouwens nog te veel tot rolstoeltoegankelijkheid.”

Juist van bij de start

Die gevoeligheid vertaalt zich vooral in een totaalzicht op de inrichting van een woning of gebouw. “Het gaat er bijvoorbeeld om dat je een gebouw zo inricht dat het ‘leesbaar’ is. Een gebouw moet intuïtief logisch zijn opgebouwd. Als je ergens binnenkomt, mag je voor mensen met een visuele beperking al niet meteen al vijf mogelijke richtingen hebben waarin je uit kunt gaan. Zorg subtiel voor een soort geleide route.”

Wendy en haar collega plaatsen in die zin ook materialen op logische plaatsen. Een beplanting geeft aan dat de voordeur nadert, een zachtere ondergrond wijst op een woonkamer. “Hier is ook de ‘echo-locatie’ van belang. Afhankelijk van het materiaal weerklinkt een geluid er anders op. Zo krijg je als slechtziende of blinde een idee over afstand en grootte van een ruimte als het materiaal op de grootte van die ruimte is aangepast.”

Beperkte kost

De kost van universal design hoeft niet noodzakelijk veel hoger te liggen dan bij ‘gewone’ architectuur (al zou die universal design eigenlijk de ‘gewone architectuur’ moeten zijn, maar goed…). “Bij nieuwbouw is het geen meerkost, want je houdt er rekening mee van in het begin. Voor rolstoelgebruikers moeten de doorgangen natuurlijk wat breder zijn en als er een lift nodig is, dan stijgt ook het prijskaartje, maar verder valt het wel mee. Het is op lange termijn een besparing, zeker in bedrijven, om van in het begin het gebouw zo in te richten dat iedereen zich er vlot in kan bewegen en je geen aanpassingen moet gaan doen op het moment dat je iemand met een beperking in dienst wil nemen”, stelt Wendy. “En los van de kosten: is het geen ongelooflijk signaal dat je als bedrijf geeft wanneer je iedereen duidelijk welkom heet?”

“Weet je, het gaat hier ook niet over mensen met een beperking. Het kan hier over iedereen gaan. Wie tijdelijk rugpijn heeft, is evenzeer gediend met een verstelbare tafel. Het is belangrijk als je een werkplek inricht, dat je niet te veel compromissen sluit en een plek maakt die voor iedereen toegankelijk is. Ook voor bewoners of medewerkers die er nu nog niet zijn of die vandaag nog nergens last van hebben, maar morgen misschien wel. Die reflex moeten we nog kweken.”