Dyslexie
Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het toepassen van het lezen en/of het spellen.
Dyslexie is geen modieus probleem, maar wel een modern probleem. Dat komt doordat het tempo van de informatietoevoer steeds hoger komt te liggen en het ligt dan ook in de lijn der verwachting dat dyslexie zal toenemen.
Voor een dyslecticus is ieder onnodig woord ballast. Het (onbewuste) dilemma voor de dyslecticus is dus: traag en nauwkeurig of aangepast snel met een kans op fouten. Creativiteit, probleemoplossing, inlevingsvermogen en doorzettingsvermogen zijn (vaak) de positieve facetten van dyslexie.
1 Wat is dyslexie?
Dyslexie is een specifiek leerprobleem dat vooral betrekking heeft op het lezen en spellen. Mensen met dyslexie leren op een andere manier dan mensen zonder dyslexie.
Mensen met dyslexie hebben grote moeite met het automatiseren van leesvaardigheden. Mensen die geen dyslexie hebben kunnen vrij gemakkelijk een handeling, bijvoorbeeld technisch lezen, op de ‘automatische piloot‘ zetten zodat ze al hun aandacht aan een andere vaardigheid kunnen geven.
Bijvoorbeeld het begrijpen waar de tekst over gaat. Op die manier kunnen ze twee of meer dingen tegelijk doen, zoals lezen en begrijpen, luisteren en begrijpen.
Iemand met dyslexie kan dit niet zo makkelijk. Het lezen gaat niet automatisch, evenmin als het schrijven. Ook het automatiseren van andere vaardigheden die niets met taal te maken, raken soms niet goed geautomatiseerd, zoals het onthouden van voorbeelden, zwemmen, fietsen en autorijden.
Wist je dat?
• Naast dyslexie bestaat ook dyscalculie. Mensen met dyscalculie hebben een groot probleem met het aanleren en toepassen van reken- en wiskundevaardigheden.
• Uit onderzoek en praktijkervaringen in binnen- en buitenland blijkt dat er steeds meer jongeren met dyslexie de stap naar het hoger onderwijs zetten. Zo schat men in dat in Nederland ongeveer 14.000 studenten op een totale populatie van bijna 500.000 studenten dyslexie hebben, wat neerkomt op 3 %
2 Gevolgen van dyslexie op het werk
In onze maatschappij wordt dyslexie bij volwassenen vaak onvoldoende herkend. Voor de personen in kwestie kan dit leiden tot extra werkdruk in hun job. Het beïnvloedt de zoektocht naar werk.
De onzekerheid die werknemers met dyslexie verkregen hebben, belet soms de inbreng op het gewenste moment tijdens besprekingen. Deze onzekerheid neemt toe naarmate de omgeving minder vertrouwd is.
Onbegrip tegenover personen met dyslexie is vaak een struikelblok in het uitbouwen van een succesvolle carrière. Zo kan de positie en perspectief van de werknemer ernstig bedreigd worden.
Er kan een sociaal isolement en psychische problemen ontstaan vanwege een negatief zelfbeeld en pesterijen.
3 Moeilijkheden op het werk
Het hebben van dyslexie heeft gevolgen voor de uitvoering van werkzaamheden op de werkvloer.
Op het werk komen dyslectici zowel problemen tegen bij schriftelijke als mondelinge taken.
– Concentratie en aandacht kunnen problemen opleveren voor de werknemer, met name bij het lezen van teksten of het schrijven van teksten.
– Een werknemer met dyslexie kan soms moeite hebben om zich zaken te herinneren. Daarvoor heeft hij in de meeste gevallen zijn eigen strategieën ontwikkeld, bijvoorbeeld door een memorecorder in te spreken of dingen op te schrijven.
– Het tempo van de werknemer zal bij lees- of schrijftaken lager liggen dan dat van de gemiddelde andere werknemer.
– Schrijven is namelijk een van de grootste problemen van een werknemer met dyslexie. Hij weet niet welke woorden aan elkaar moeten worden geschreven of juist niet. Het gaat dan om het aan elkaar schrijven van lettergrepen.
– De werknemer heeft ook moeite met het omzetten van klanken in woorden, hetgeen in sommige gevallen de meest creatieve nieuwe woorden oplevert. Zo levert het woord dyslexie bijvoorbeeld het nieuwe woord ‘dilsekise’.
– Een werknemer met dyslexie heeft ook moeite met geschreven tekst. Hij kan geschreven test minder snel lezen dan de gemiddelde werknemer en geeft de voorkeur aan korte, duidelijke zinnen.
4 Aandachtspunten
Er zijn enkele aandachtspunten die het voor een werknemer met dyslexie gemakkelijker maken om de werkzaamheden uit te voeren.
– Bij de verspreiding van tekst in het bedrijf of wanneer tekst op papier aan de werknemer met dyslexie wordt gegeven, kan dat het beste in een duidelijk lettertype in de juiste grootte gezet worden. Dit zijn onder meer Arial, Verdana en Comic Sans MS, in grootte 12.
– Het gebruik van korte zinnen en niet te veel moeilijke woorden.
– Als er een afspraak met de werknemer wordt doorgebeld, geef hem dan de tijd deze te herhalen.
– Geef de werknemer de mogelijkheid om bepaalde gesprekken of vergaderingen op te nemen.
– Let niet te veel op details in spelling als deze werknemer u een interne email stuurt, de fouten zijn echt geen opzet.
– Ten aanzien van overleg voeren, geeft de werknemer met dyslexie de voorkeur aan overleg in kleine groepen, daar functioneert hij het beste.
– De werknemer functioneert het beste in een prikkelarme omgeving. Het gehele gebouw hoeft dus niet te worden aangepast, wél is het van belang om te zorgen dat de werkruimte van de werknemer met dyslexie prikkelarm is. Dat betekent een werkruimte waarin de werknemer met dyslexie niet kan worden afgeleid door onverwachte geluiden of bewegende beelden van buitenaf.
– Zorg indien mogelijk voor een individuele werkplek.
-De werkplek dient overzichtelijk te zijn ingericht. Alles waarmee de werknemer werkt, heeft een duidelijke plek.
5 Sociaal functioneren
In de sociale omgang met collega’s speelt de dyslexie van de werknemer in principe geen rol. Toch kan het hebben van een dergelijke functionele beperking ergernis opwekken bij collega’s. Er kunnen collega’s zijn die weinig begrip hebben voor de werknemer. Ze reageren misschien soms ongeduldig of geïrriteerd. Spreek hen daarop gerust aan en geef de nodige uitleg.
6 Hulpmiddelen
Hulpmiddelen en technologie zijn van belang voor mensen met dyslexie. Enkele voorbeelden van hulpmiddelen speciaal voor uw werknemer met dyslexie:
– de ReadingPen is een leespen die spreekt, spelt, verklaart, vertaalt en woorden onthoudt. Deze pen is speciaal ontwikkeld voor mensen met dyslexie. Het is een microcomputer met scanner, woordherkenning en spraakfunctie.
Belangrijkste voordelen
• Klein en compact, gemakkelijk mee te nemen
• Scant woorden (en korte zinnen) en leest voor in 2 talen: Nederlands en Engels
• Woorden worden in lettergrepen gesplitst en (luidop) alfabetisch gespeld;
• De betekenis van een woord kan eveneens worden voorgelezen, daarnaast kunnen eveneens vertaalwoordenboeken geraadpleegd worden: Nederlands – Engels en Engels – Nederlands.
• Kan worden ingezet bij de remediëring (downloaden van gescande woorden naar PC).
– een daisyspeler. Indien een werknemer met dyslexie informatie moet opslaan kan hij dat het beste doen met behulp van een memorecorder of een daisyspeler. Een daisyspeler is een soort van cd-rom speler waar gesproken informatie in kan worden opgeslagen. Informatie: http://www.vlibank.be/vlibank.jsp?COMMAND=ZOEKNAAM
– Woordvoorspellende software: Bij het intypen van één of meerdere letters zorgt de woordvoorspellende software ervoor dat de woorden die eerder gebruikt zijn en beginnen met dezelfde letters op het scherm verschijnen. De werknemer kan dan het gewenste woord selecteren en zo dus in de tekst plaatsen.
– Een andere mogelijkheid om informatie via spraak, bijvoorbeeld een memorecorder of via audiovisuele ondersteuning te geven.
Wanneer dit alles niet mogelijk is, zorg dan als leidinggevende dat de werknemer met dyslexie de tijd en ruimte om de aangeboden informatie op zijn gemak te lezen. De garantie dat er tijd en ruimte is om te lezen, heeft een duidelijke positieve werking op zijn leesvaardigheid.
7 Een praktijkvoorbeeld uit het hoger onderwijs
Hoge scholen en universiteiten voorzien meestal aanpassingen bij bvb. examens voor hun studenten met dyslexie. Een aantal praktische aanpassingen zorgen ervoor dat de studenten hun examens optimaal kunnen afleggen. Aandachtpunten die vertaalbaar kunnen zijn naar een werkomgeving.
Wat examenfaciliteiten betreft, worden volgende (compenserende) faciliteiten voorgesteld:
• spreiden van examens: voldoende tijd tussen de examens
• aanpassing van examenvorm:
– voldoende tijd op het examen: de op dit moment gangbare praktijk van 1/3 meer tijd wordt als indicatie voorgesteld
– mondelinge examens in plaats van schriftelijke of vice versa
– multiple choice vragen vervangen door open vragen
– luidop voorlezen van vragen
– mondelinge toelichting bij schriftelijke examens
– gebruik technologische hulpmiddelen op het examen (o.a. draagbare pc)
– aanvaarden van spellingsfouten wanneer deze geen essentieel curriculumonderdeel zijn
Wat betreft de onderwijsfaciliteiten worden volgende faciliteiten door verschillende onderwijsinstellingen ingezet:
– ter beschikking stellen van kopies van notities medestudenten
– gebruik portable tijdens lessen voor het nemen van notities
– ter beschikking stellen van digitale bestanden
8 Finaciële tegemoetkoming
Op basis van dyslexie kunnen personen doorgaans geen erkenning krijgen van het Vlaams Agentschap voor Personen met een handicap. En dus kan een werkgever ook geen loonkostsubsidies of tegemoetkomingen voor de aanschaf van ondersteunende hulpmiddelen krijgen.
Bronnen:
http://www.werkenmeteenbeperking.nl/download_werkgevers.php – Brochure Dyslexie