Ben je een werkgever en heeft een van je huidige of toekomstige werknemers een handicap of een chronische ziekte? Of ben je een zelfstandige en heb je zelf een handicap of een chronische ziekte? Dan kom je mogelijk in aanmerking voor individueel maatwerk. Dat is een nieuwe maatregel voor personen met een erkende arbeidsbeperking die je als werkgever of zelfstandige kan aanvragen bij het Departement Werk en Sociale Economie. Wordt je aanvraag goedgekeurd, dan krijg je een financiële ondersteuning om samen met je werknemer of als zelfstandige met een erkende arbeidsbeperking het werk op maat te organiseren. In bepaalde gevallen kan je ook begeleiding op de werkvloer inzetten.

Individueel maatwerk verhoogt de werkkansen van personen met een handicap of chronische ziekte in een reguliere arbeidscontext.

Vanaf 3 juli 2023 kan je als werkgever of als zelfstandige een beroep doen op individueel maatwerk voor personen met een door VDAB erkende arbeidsbeperking. Deze nieuwe maatregel werd op 14 januari 2022 vastgelegd in het decreet over maatwerk bij individuele inschakeling.

Met de invoering van individueel maatwerk wil de Vlaamse overheid de werkkansen in een reguliere arbeidscontext verhogen voor personen met een handicap of chronische ziekte. De maatregel kadert daarnaast binnen de ambitie om de werkzaamheidsgraad te verhogen.

Wat is individueel maatwerk in een notendop?

Individueel maatwerk biedt werkgevers uit de privésector, lokale besturen en scholen een financiële ondersteuning voor het aanwerven en tewerkstellen van personen met een door VDAB erkende arbeidsbeperking. De ondersteuning bestaat uit een loonpremie en/of een begeleidingspremie. Personen met een erkende arbeidsbeperking die als zelfstandige aan de slag zijn, kunnen ook een beroep doen op individueel maatwerk en een ondersteuningspremie aanvragen.

Voor werkgevers bestaat de financiële ondersteuning uit twee vormen van werkondersteunende maatregelen en verschillende startpakketten:

• De loonpremie

De loonpremie is bedoeld als een ondersteuning voor het inzetten van maatregelen die het werk op maat van je werknemer met een handicap of chronische ziekte organiseren. De premie bestaat uit een procentuele en degressieve tussenkomst in de loonkosten. Ze bedraagt minimum twintig en maximum vijfenzeventig procent van het geplafonneerd referteloon van je werknemer.

• De begeleidingspremie

De begeleidingspremie is bedoeld als ondersteuning voor de organisatie van begeleiding op de werkvloer voor je werknemer. Ze bestaat uit een degressieve forfaitaire vergoeding die varieert in functie van de begeleidingsnood van je werknemer.

• De termijn

De termijn van de ondersteuning is afhankelijk van de noden van je werknemer op de werkvloer. Als VDAB een tijdelijke arbeidsbeperking heeft vastgesteld, duurt de ondersteuning maximaal twee jaar. Als VDAB een blijvende of langdurige arbeidsbeperking heeft vastgesteld, is de duurtijd van de ondersteuning maximaal vijf jaar.

Bij een termijn van vijf jaar is ook verlenging mogelijk van de financiële ondersteuning. Bij een termijn van twee jaar kan je werknemer een nieuwe aanvraag tot erkenning van de arbeidsbeperking indienen bij de VDAB.

• Onderstaande tabel biedt een overzicht van het degressieve verloop van de premies volgens startpakket

Voorwaarden voor werkgevers om in aanmerking te komen voor individueel maatwerk:  

• De erkenning van de arbeidsbeperking en de behoefte aan werkondersteunende maatregelen door VDAB

Om een beroep te kunnen doen op individueel maatwerk moet VDAB eerst de arbeidsbeperking en behoefte aan werkondersteunende maatregelen vaststellen. Je werknemer moet daarvoor het recht op ondersteuning via individueel maatwerk bij VDAB aanvragen. VDAB stelt dan in een advies vast of er een behoefte is aan de werkondersteunende maatregelen van individueel maatwerk. Bij die vaststelling bepaalt VDAB de duur en het type ondersteuning dat nodig is. Ze doen dat in functie van de noden van je werknemer op de werkvloer.

• De arbeidsovereenkomst

Je kan enkel een beroep doen op individueel maatwerk voor werknemers waarmee je een arbeidsovereenkomst hebt gesloten. Die arbeidsovereenkomst mag van bepaalde of onbepaalde duur zijn. Het mag gaan om een voltijdse of een deeltijdse job.

• De woon- en werkplaats van je werknemer

Je werknemer heeft recht op individueel maatwerk, als die in Vlaanderen woont. Als die in een ander land van de Europese Unie of de Europese Economische Ruimte woont, dan komt die ook in aanmerking als die in Vlaanderen werkt.

• Kennis van de werkondersteunende maatregelen die noodzakelijk zijn voor je werknemer

Zodra je werknemer een advies individueel maatwerk heeft ontvangen, kan jij als werkgever een aanvraag indienen voor financiële ondersteuning bij het Departement Werk en Sociale Economie. Bij het indienen van je aanvraag voor individueel maatwerk, zal je het type ondersteuning moeten aanduiden. Zo zal je kunnen kiezen tussen het pakket ‘loonpremie’ of ‘loonpremie en begeleidingspremie’. VDAB heeft in hun advies de behoefte aan werkondersteunende maatregelen die noodzakelijk zijn voor je werknemer vastgesteld. Dat advies bepaalt bijgevolg de keuze van het pakket bij je aanvraag.

• Tip: ga in gesprek met je werknemer en maak concrete afspraken

Maak met je werknemer duidelijke afspraken over hoe je de financiële ondersteuning zal inzetten. Idealiter maakt het inzetten van de werkondersteunende maatregelen deel uit van het ruimere onthaal- en HR-beleid van je onderneming en worden hier op het niveau van je onderneming afspraken over gemaakt.

• Specifieke voorwaarden voor lokale en openbare besturen

Als lokaal of openbaar bestuur is het mogelijk om een beroep te doen op individueel maatwerk, als aan één van de volgende voorwaarden is voldaan: je werknemer heeft een erkende arbeidsbeperking en is vanaf 1 juli 2008 aangeworven of je werknemer heeft vanaf de inwerkingtreding van individueel maatwerk een arbeidsbeperking verworven, bijvoorbeeld door een ziekte of een ongeval.

Voor zelfstandigen bestaat de financiële ondersteuning uit een ondersteuningspremie en de volgende verschillende starterspakketten:

• De ondersteuningspremie

Deze premie is bedoeld als een ondersteuning om het werk op maat te organiseren en eventuele bijkomende kosten voor aanpassingen aan de werkomgeving of rendementsverlies als gevolg van de handicap of chronische ziekte te compenseren. De premie bestaat uit een procentuele en degressieve tussenkomst op basis van het gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen. Ze bedraagt minimum twintig en maximum vijfenzeventig procent van het gewaarborgd gemiddeld maandloon.

• De termijn

De termijn van de ondersteuning is afhankelijk van je noden als zelfstandige op de werkvloer. Als VDAB een tijdelijke arbeidsbeperking heeft vastgesteld, duurt de ondersteuning maximaal twee jaar. Als VDAB een blijvende of langdurige arbeidsbeperking heeft vastgesteld, is de duurtijd van de ondersteuning maximaal vijf jaar.

Bij een termijn van vijf jaar is ook verlenging mogelijk van de financiële ondersteuning. Bij een termijn van twee jaar kan je een nieuwe aanvraag tot erkenning van de arbeidsbeperking indienen bij de VDAB.

• Onderstaande tabel biedt een overzicht van het verloop van de premies volgens startpakket

Voorwaarden voor zelfstandigen om in aanmerking te komen voor individueel maatwerk

• De erkenning van de arbeidsbeperking en de behoefte aan werkondersteunende maatregelen door VDAB

Om een beroep te kunnen doen op individueel maatwerk moet VDAB eerst je arbeidsbeperking en behoefte aan werkondersteunende maatregelen vaststellen. Je moet daarvoor zelf het recht op ondersteuning via individueel maatwerk bij VDAB aanvragen. VDAB stelt dan in een advies vast of er een behoefte is aan de werkondersteunende maatregelen van individueel maatwerk. Bij die vaststelling bepaalt VDAB de duur en het type ondersteuning dat nodig is. Ze doen dat in functie van je noden op de werkvloer.

Zodra je een advies individueel maatwerk hebt ontvangen, kan jij als zelfstandige een aanvraag indienen voor financiële ondersteuning bij het Departement Werk en Sociale Economie. Bij het indienen van je aanvraag voor individueel maatwerk, zal je het type ondersteuning moeten aanduiden. Zo zal je kunnen kiezen tussen het pakket ‘loonpremie’ of ‘loonpremie en begeleidingspremie’. VDAB heeft in hun advies de behoefte aan werkondersteunende maatregelen die noodzakelijk zijn voor jou vastgesteld. Dat advies bepaalt bijgevolg de keuze van het pakket bij je aanvraag.

• Zelfstandige activiteiten in hoofd- of bijberoep vanaf 1 oktober 2008

Je kan een beroep doen op individueel maatwerk als je na 1 oktober 2008 je zelfstandige activiteit bent opgestart of als je na die datum een arbeidsbeperking hebt verworven. Individueel maatwerk is zowel van toepassing voor zelfstandige activiteiten in hoofd- als in bijberoep.

• Het bewijs van voldoende bedrijfsactiviteiten

Om aanspraak te maken op individueel maatwerk moet je als zelfstandige aantonen dat je een jaarlijks belastbaar inkomen hebt dat minstens het jaarinkomen van de minimumbijdrage sociale bijdrage zelfstandige in hoofdberoep overschrijdt. Dat kan je bewijzen via een bewijs van betaling van die sociale bijdragen als zelfstandige of via het laatste aanslagbiljet van de belastingen.

Het jaarlijks minimum belastbaar inkomen wordt verder wel aangepast als je niet het volledige jaar zelfstandige activiteiten hebt uitgevoerd of als er periodes van ziekte waren.

Ben je minder dan een jaar als zelfstandige aan de slag en heb je onvoldoende sociale bijdrage betaald? Dan kan je bij VLAIO een attest op leefbaarheid aanvragen. Dat attest kan dan aantonen dat je verwachte inkomen hoog genoeg ligt.

• Je woon- en werkplaats

Je hebt recht op individueel maatwerk, als je in Vlaanderen woont. Als je in een ander land van de Europese Unie of de Europese Economische Ruimte woont, dan kom je ook in aanmerking als je in Vlaanderen werkt.

Wat met de Vlaamse Ondersteuningspremie?

Je kan de financiële ondersteuning van individueel maatwerk niet combineren met de Vlaamse Ondersteuningspremie (VOP).

Ontvang je al een VOP? Dan gelden een aantal overgangsmaatregelen:

• Voor werkzoekenden en werknemers

Als werkzoekende of werknemer die alvast een VOP ontvangt, wordt voor jou het recht op ondersteuning automatisch omgezet naar het systeem van individueel maatwerk. Als je aan de slag bent via het systeem van collectief maatwerk en graag in de reguliere economie willen werken, dan kan je vanaf 3 juli bij VDAB terecht met je aanvraag voor individueel maatwerk.

Tip: heb je vragen over je persoonlijke situatie? Vraag dan een gesprek aan met je werkgever of neem contact met het team experts van VDAB.

• Voor werkgevers en zelfstandigen

Je kan na 3 juli 2023 geen nieuwe VOP meer aanvragen. Je kan voortaan voor je huidige of toekomstige werknemer, of voor jezelf als zelfstandige met een door VDAB erkende arbeidsbeperking individueel maatwerk aanvragen.

Ontvang je al de VOP? Dan zal je de premie verder ontvangen voor de voorziene duurtijd. De datum kan je nakijken in het WSE-loket van het Departement Werk en Sociale Economie.

Wil je een verlenging of een verhoging aanvragen van de VOP? Dat kan dan voor de VOP van onbepaalde duur (vijf jaar). Je dient dan een evaluatie aan te vragen. Daarvoor volg je eigenlijk dezelfde stappen als wanneer je individueel maatwerk aanvraagt. Je vindt de uitleg daarover op deze pagina onder de titel Individueel maatwerk aanvragen? Dat doe je in twee belangrijke stappen.

Aan de slag met individueel maatwerk?

Laat je inspireren door goede praktijken! Je vindt via de flyer ‘Pracht van een werkkracht’ van het Departement Werk en Sociale Economie een waaier aan voorbeelden over hoe je samen met je werknemer of als zelfstandige concreet vorm geeft aan individueel maatwerk op de werkvloer.

Bekijk en download de flyer Pracht van een werkkracht. Laat je inspireren (vlaanderen.be) met voorbeelden over de toepassing van individueel maatwerk:

Individueel maatwerk aanvragen? Dat doe je in twee belangrijke stappen

1. Eerste stap voor de werknemer of zelfstandige

Als werknemer of zelfstandige vraag je bij VDAB het recht op ondersteuning en de behoefte aan de werkondersteunende maatregelen van individueel maatwerk aan. Hiervoor vind je op de website van VDAB een stappenplan. Je vindt de informatie en de formulieren op de volgende pagina online terug: https://www.vdab.be/arbeidsbeperking/recht-aanvragen. VDAB informeert jou over hun advies. Wanneer VDAB het advies individueel maatwerk toekent, dan informeer je als werknemer best jouw werkgever over het advies zodra je het ontvangt. Zo kan je werkgever de volgende stap zetten.

2. Tweede stap voor de werkgever of zelfstandige

Wanneer VDAB het advies heeft toegekend, vraag je als werkgever of zelfstandige de financiële ondersteuning van individueel maatwerk aan bij het Departement Werk en Sociale Economie. Dit gebeurt via het e-loket WSE. Je vindt het stappenplan en de formulieren online terug op: https://www.vlaanderen.be/individueel-maatwerk/individueel-maatwerk-aanvragen. Het departement informeert jou van hun beslissingen.

Goed om te weten: het Departement Werk en Sociale Economie informeert ook de werknemer over de beslissingen die ze aan de werkgever communiceert. Die informatie is voor jou als werknemer terug te vinden via je burgerprofiel op: burgerprofiel.be.

Nuttige links voor meer informatie

Je kan nog meer aanvullende informatie vinden over individueel maatwerk op de websites van VDAB en het Departement Werk en Sociale Economie. Je vindt hierbij een overzicht van nuttige links:

• Wil je het recht op ondersteuning en de behoefte aan de werkondersteunende maatregelen laten vaststellen door VDAB? Dan vind je op de pagina Voorwaarden individueel maatwerk meer informatie over de voorwaarden om als persoon met een handicap of chronische ziekte in aanmerking te komen.

• Ben je op zoek naar informatie die van toepassing is op jouw situatie? De landingspagina Individueel maatwerk van de Vlaamse overheid geeft je een overzicht van links om je per thema verder te informeren over individueel maatwerk.